Μεταπολεμική Ποίηση

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΠΛΑΙΣΙΟ

Η μεταπολεμική λογοτεχνία εμφανίζεται από τα πρώτα χρόνια της κατοχής και είναι έντονα επηρεασμένη από τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα της εποχής. Η γερμανική κατοχή, η αντίσταση στον κατακτητή, ο εμφύλιος που ακολούθησε, οι κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις, τα σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα αφήνουν το στίγμα τους και στο χώρο των Γραμμάτων. Μεγάλο μέρος της μεταπολεμικής λογοτεχνίας είναι έντονα πολιτικοποιημένο και οι συγγραφείς είναι κυρίως αριστερής ιδεολογίας. Παράλληλα, εμφανίζονται άλλα ρεύματα, όπως το νεοϋπερρεαλιστικό και το υπαρξιακό, που εκφράζουν νέες τάσεις και ανάγκες της εποχής.

ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ

 Αν και τα χρονικά όρια είναι εντελώς εξωτερικά και η διαίρεση των λογοτεχνών σε κατηγορίες εξυπηρετεί περισσότερο μεθοδολογικούς σκοπούς, θα μπορούσαμε χονδρικά να κατατάξουμε τους μεταπολεμικούς ποιητές σε δύο γενιές.

·         Στην πρώτη υπάγονται αυτοί που εξέδωσαν την πρώτη ποιητική συλλογή τους μετά το 1940 και

·         στη δεύτερη όσοι εξέδωσαν στη δεκαετία 1955-1965. Στη σύγχρονη λογοτεχνία εντάσσονται ποιητές που γράφουν μετά το 1965.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η μεταπολεμική ποίηση στο σύνολό της, παρ’ όλες τις επιμέρους διαφοροποιήσεις, παρουσιάζει κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Κατ’ αρχάς ο όγκος της ποιητικής παραγωγής έχει αυξηθεί και δύσκολα μπορεί κάποιος να διακρίνει ηγετικές φυσιογνωμίες. Υπάρχει μια ενιαία ποιητική φωνή και ενότητα θεμάτων, λόγω κυρίως της έντονης πολιτικοποίησης των μεταπολεμικών ποιητών. Την χαρακτηρίζει επίσης μια τραγική σοβαρότητα και ένα κλίμα κατάθλιψης και απαισιοδοξίας, χωρίς να λείπει από ορισμένους ποιητές μια ρομαντική τρυφερότητα.

ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Α ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΓΕΝΙΑΣ

Στην ποίηση της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς μπορούμε σε γενικές γραμμές να ξεχωρίσουμε τις εξής τάσεις:

α) την αντιστασιακή ή κοινωνική, όπου κυριαρχεί το όραμα για έναν κόσμο πολιτικά και κοινωνικά δικαιότερο (βλ. Άρης Αλεξάνδρου, Μανόλης Αναγνωστάκης,  Μιχάλης Κατσαρός,Τάκης Σινόπουλος,  Θανάσης Κωσταβάρας, Τάσος Λειβαδίτης, Τίτος Πατρίκιος, κ.ά),

β) την νεοϋπερρεαλιστική, όπου οι ποιητές ανανεώνουν και προωθούν σημαντικά την υπερρεαλιστική ποίηση του μεσοπολέμου (Ελένη Βακαλό, Νάνος Βαλαωρίτης, Έκτωρ Κακναβάτος, Μίλτος Σαχτούρης κ.ά).

γ) την υπαρξιακή ή μεταφυσική, στην οποία οι ποιητές καταπιάνονται με υπαρξιακά ζητήματα και καταγράφουν την μεταφυσική αγωνία του ανθρώπου μπροστά στο θάνατο (βλ. Νίκος Καρούζος, Όλγα Βότση, Γιώργης Κότσιρας).

ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Β ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΓΕΝΙΑΣ

Οι ποιητές της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς παρουσιάζονται ψυχολογικά διαφοροποιημένοι από τους ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου, αφού οι περισσότεροι είτε δεν έζησαν είτε δεν διαδραμάτισαν λόγω της ηλικίας τους κάποιο ρόλο στα γεγονότα της δεκαετίας του ’40. Εμφανίζονται σε μια περίοδο, κατά την οποία ο ψυχρός πόλεμος εξακολουθεί να απειλεί την ειρήνη.  Ζουν σε μια μεταβατική εποχή, όπου το ηρωικό κλίμα έχει καταπέσει και η πολιτικοκοινωνική ζωή της χώρας δεν έχει σταθεροποιηθεί. Αναγκάζονται να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες και να καταφύγουν στη διερεύνηση περισσότερο του εσωτερικού τους χώρου για να εκφράσουν τις τραυματικές τους εμπειρίες. Έχουν βαθιά την αίσθηση της διάψευσης των οραμάτων τους και αρνούνται να συμμετάσχουν στο πολιτικοκοινωνικό παιχνίδι. Τα κείμενά τους, που έχουν  στις περισσότερες περιπτώσεις βιωματικό χαρακτήρα, επανέρχονται περισσότερο σε θέματα υπαρξιακά, όπως η μοναξιά, η περιθωριοποίηση και τα ψυχολογικά αδιέξοδα και λιγότερο πολιτικά. Επηρεασμένοι από την ποίηση κυρίως του Καρυωτάκη καλλιεργούν έναν αντιλυρικό λόγο, ενώ είναι έντονα κριτικοί και σκεπτικιστές. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους Κατερίνα Αγγελάκη –Ρουκ, Ανδρέα Αγγελάκη, Νίκο Γρηγοριάδη, Κική Δημουλά, Μάνο Ελευθερίου, Βασίλη Καραβίτη, Κυριάκο Χαραλαμπίδη, Ντίνο Χριστιανόπουλο, Λουκά Κούσουλα.

 ΠΟΙΗΤΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 70

Οι ποιητές της δεκαετίας του ’70 αλλά και οι μετά από αυτούς δεν επηρεάστηκαν από τους μεταπολεμικούς ποιητές, γι’ αυτό ακολουθούν μια δική τους ποιητική πορεία. Μεγαλώνουν κατά την ψυχροπολεμική κυρίως περίοδο και σε μια εποχή οικονομικής ανάπτυξης, όπου ο καταναλωτισμός αρχίζει ως φαινόμενο να κάνει την εμφάνισή του στην ελληνική κοινωνία. Επιπρόσθετα, η περίοδος της δικτατορίας (1967-1964), η τραγωδία της Κύπρου (1974) με όλα τα αρνητικά συνεπακόλουθα επηρεάζουν την γραφή τους, η οποία διακρίνεται για την επαναστατικότητά της και την αντίθεσή της σε κάθε μορφής κατεστημένο. Η εριστικότητα του ύφους, που εκφράστηκε με τον σαρκασμό, την ειρωνεία και τη ρεαλιστική γλώσσα, είχε ως στόχο την αμφισβήτηση κάθε κατεστημένης αξίας, γι’ αυτό και οι ποιητές της περιόδου αυτής ονομάστηκαν και ποιητές της αμφισβήτησης. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους ποιητές: Νάσο Βαγενά, Γιάννη Βαρβέρη, Μιχάλη Γκανά, Τζένη Μαστοράκη, Μαρία Λαϊνά, Αντώνη Φωστιέρη, Κώστα Παπαγεωργίου.

Πηγή: potheg.gr

TΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ· «Η ΜΕΤΑ-ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ»

Στην ποίηση που γράφεται μετά τον πόλεμο από τις λεγόμενες μεταπολεμικές γενιές [ποιητές που γεννήθηκαν την δεκαετία του 1920 και του  1930] υπάρχουν δύο

τάσεις- διακλαδώσεις:

α. Αυτή που κινείται στο κλίμα του μετασυμβολισμού  [του ανανεωμένου συμβολισμού]

β Αυτή που κινείται στο κλίμα του ανανεωμένου υπερρρεαλισμού [ή μεταϋπερρεαλισμού/ νεοϋπερρεαλισμού]  και επηρεάζεται από τις πρωτοπορίες.

ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΟΙΗΣΗ

Οι λεγόμενες γενιές του ΄70 και του ΄80 δημοσιεύουν ποιήματα τους τα τελευταία τριάντα περίπου χρόνια του 20ου αιώνα.

Δεν φαίνεται να έχουν κοινό συλλογικό όραμα , αλλά κοινούς προβληματισμούς που απορρέουν από την εποχή που ζουν [εποχή της αποθέωσης της μαζικής λαϊκής κουλτούρας, της τεχνολογίας και των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των κινητών τηλεφώνων, της δυναστείας των ΜΜΕ]. Δεν επιθυμούν να ενταχθούν σε κάποιο κίνημα, όλα δείχνουν ένα κλίμα απροσδιοριστίας που συνδέεται με τον κίνημα του μεταμοντερνισμού.

« η έννοια του μεταμοντέρνου χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να περιγράψει μια ευρύτερη διαδικασία πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών μετατοπίσεων και αλλαγών, που για ορισμένους συνιστούν τη σύγχρονη μορφή πραγμάτωσης του μοντέρνου κοσμοειδώλου, ενώ για κάποιους άλλους συνεπάγονται την αποδιάρθρωση και την κατάρρευσή του. Τα πολιτικά, πολιτισμικά και καλλιτεχνικά κινήματα των δεκαετιών του 1960 και του 1970, ο φεμινισμός, η οικολογία, τα κινήματα για τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, η απόρριψη της εθνοκεντρικής κουλτούρας, η σύγχρονη μαζική δημοκρατία, η εγκατάλειψη των αιτιοκρατικών συστημάτων από τις ίδιες τις φυσικές επιστήμες, η κρίση του υποκειμένου και η αυστηρή κριτική στον ορθολογισμό σηματοδοτούν όλα τη μετάβαση από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα εποχή, η οποία άλλοτε θεωρείται ως συνέχεια και άλλοτε ως αναίρεση της προηγούμενης»

 Γιάννης Ν. Παρίσης, Λεξικό της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρόσωπα. Έργα. Ρεύματα. Όροι, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2007, 1401-1402

   

	Μετασυμβολισμός	Μεταϋπερρεαλισμός	Μεταμοντερνισμός
Γενιά	Πρώτη και δεύτερη μεταπολεμική γενιά	Πρώτη μεταπολεμική γενιά	Ποιητές της δεκαετίας του 70
Εκπρόσωποι	Α Μ. Γενια Άρης Αλεξάνδρου, Μανόλης Αναγνωστάκης ,  Τάσος Λειβαδίτης, Τάσος Καρβέλης, Μιχάλη Κατσαρός, Τίτος Πατρίκιος, Γιώργης Παυλόπουλος, Κλείτος Κύρου, Τάκης Σινόπουλος,  Νίκος Καρούζος, Όλγα Βότση, Κώστας Μόντης, Νίκος Φωκάς, Θανάσης Κωσταβάρας Β. Μ Γενιά Κική Δημουλά, Βασίλης Καραβίτης, Σπύρος Τσακνιάς, Τάσος Κόρφης, Ζέφη Δαράκη, Κατερίναι Αγγελάκη Ρουκ, Νίκος Χριστιανόπουλος, Μάνος Ελευθερίου κλπ	Α.Μ. Γενιά Δημήτρης Παπαδίτσας, Έκτορ Κακναβάτος, Νάνος Βαλαωρίτης, Ελένη Βακαλό, Μίλτος Σαχτούρης, Λύντια Στεφάνου, Γιάννης Δάλλας, Γιώργης Παυλόπουλος, Νίκος Καρούζος, Τάκης Σινοπουλος ΒΜ Γενιά Δεν θα συναντήσουμε πολλούς αμιγώς υπερρεαλιστές… μεταϋπερρεαλιστικές τάσεις: Ντίνος Χριστιανόπουλος, Γιώργος Λιάκος, Νίκος Γρηγοριάδης, Κική Δημουλά, Θωμάς Γκόρπας,  Κατερίνα  Αγγελάκη Ρουκ κά.	Νάσος Βαγενάς, Γιάννης Βαρβέρης, Μιχάλης Γκανά, Τζένη Μαστοράκη,Μαρία Λαϊνά Αντώνης Φωστιέρης, Κώστας Παπαγεωργίου, Αργύρης  Χιόνης, Χάρης Βλαβιανός, Κώστας Γκισομούλης,  Γιώργος Μπλάνας, Παντελής Μπουκάλας, Στρατής Πασχάλης κά
Γνωρίσματα	Μετασυμβολισμός = το ρεύμα που συναρμόζει αρμονικά το συμβολισμό [την υπαινικτική διαδοχή λέξεων και εικόνων]  με τον μοντερνισμό [ συνειρμική λειτουργία μνήμης, αφαίρεση , επιθυμία για αναζήτηση αυθεντικής ζωής μακριά από παρελθόν]. Κύριο ποιητικό γνώρισμα η εικόνα, η παρομοίωση, η μεταφορά, η αλληγορία, τα σύμβολα.  λιτότητα εκφραστικών μέσων,  ήπιος πεζολογικός τόνος, απουσία ρητορισμού, καθαρότητα νοημάτων [σε αντίθεση με τη ρευστότητα του συμβολισμού] Συγκρατημένος λυρισμός Στοχαστικός λόγος Ρεαλιστική αντιμετώπιση των πραγμάτων.	Εισάγει μια νέα αισθητική όπως το μπόλιασμα του υπερρεαλισμού  με τη μεταφυσική και με υπαρξιακές ανησυχίες Ελεγμένος αυτοματισμός Ερμητικότητα Άλογο στοιχείο Ο πιο ακραιφνής υπερρεαλιστής θεωρείται ο Έκτορ Κακναβάτος	Για τον μεταμοντερνισμό: Greek- Language.gr  Εσωστρέφεια , προβολή του εγώ Γυμνότητα και διαύγεια συναισθημάτων Θεματική του «τίποτα» Μηδενιστικές τάσεις Χρήση ειρωνικής , ανατρεπτικής γλώσσας, παιγνιώδης γραφή Ανάμειξη ειδών , τεχνικών και υφών και επιστροφή σε παραδοσιακούς εκφραστικούς τρόπους Χρήση καθημερινού λεξιλογίου (ξενόφερτο λεξιλόγιο, βωμολοχίες κλπ] Διασπορά νοήματος και αμφισβήτηση συνοχής νοήματος Συντομία Αναζήτηση προκλητικών τίτλων κά

·         ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ:  Αγάθη Γεωργιάδου[2005]  Η ποιητική περιπέτεια,  Αθήνα, Μεταίχμιο

·         ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ:   Greek- Language.gr,  ΠΟΘΕΓ

Maria D.